Het onderzoek naar de toepassing van de MR-Linac en andere MRI-geleide radiotherapie richt zich op lokaal gevorderde alvleesklierkanker. De MR-Linac is een uitvinding van UMC Utrecht die bestaat uit een combinatie van een MRI- en een bestralingsapparaat. De tumor wordt continu in beeld gehouden met MRI-scans. Dat betekent dat er heel precies kan worden bestraald, waardoor de bestraling effectiever is en er zo min mogelijk onnodige schade optreedt. Dit wordt al voor diverse soorten kanker ingezet, waaronder niet-uitgezaaide prostaatkanker. Het UMC Utrecht gebruikt de MR-Linac sinds 2018 in de dagelijkse ziekenhuispraktijk, en het apparaat is inmiddels wereldwijd omarmd. Het wordt gebruikt in verschillende centra, in zowel Nederland als het buitenland. 

KWF geeft voor dit onderzoek een subsidie van bijna een miljoen euro. Hoofdonderzoeker Loïs Daamen: “Met deze studie hopen we aan te kunnen tonen dat MRI-geleide bestraling een gunstig effect heeft op de overleving en kwaliteit van leven van patiënten met lokaal gevorderde alvleesklierkanker, om zo de dagelijkse zorg van deze patiënten over de hele wereld te kunnen verbeteren.” 

Alvleesklierkanker is een van de dodelijkste kankersoorten: slechts vier procent van de patiënten is na tien jaar nog in leven. Helaas heeft 40 procent van de patiënten ten tijde van de diagnose al lokaal gevorderde alvleesklierkanker (LAPC: locally advanced pancreatic cancer). Dat betekent dat de tumor is doorgegroeid in de omringende bloedvaten. Patiënten worden dan niet geopereerd, maar krijgen eerst chemotherapie. Daarmee wordt geprobeerd de tumor kleiner te maken om alsnog een operatie mogelijk te maken en/of uitzaaiingen tegen te gaan. In het onderzoek wordt nu voor het eerst bekeken hoe de overlevingskansen en de levenskwaliteit van LAPC-patiënten verbeterd kunnen worden door een behandeling met MRI-geleide radiotherapie toe te voegen aan de chemotherapie. Dat gebeurt middels de LAPSTAR-trial, die wordt uitgevoerd in samenwerking met een groep gespecialiseerde radiotherapeuten uit het UMC Utrecht, Amsterdam UMC, RadboudUMC, het Catharina Ziekenhuis, de Dutch Pancreatic Cancer Group en het Centre for Human Drug Research.

Ultrageluid tegen hoofd-halskanker 

Het andere onderzoek naar de toepassing van beeldgestuurde behandeling richt zich op de bestrijding van hoofd-halstumoren. KWF stelt hiervoor bijna een half miljoen euro beschikbaar. Er wordt bij dit onderzoek gebruik gemaakt van ultrageluid, bekend van de echografie bij onder meer zwangere vrouwen. Jaarlijks krijgen zo’n 3000 mensen in Nederland hoofd-halskanker. Bij zo’n 60 procent van hen is de ziekte al lokaal doorgegroeid. Zij moeten een intensieve behandeling ondergaan die vaak uit meerdere onderdelen bestaat, zoals chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie. Chemotherapie en bestraling werken het best in goed doorbloede, zuurstofrijke tumoren. De medicatie bereikt de tumor dan beter, en zuurstof versterkt het effect van de straling. Tumorbloedvaten zijn echter vaak fragiel en grillig. Dat belemmert de bloedtoevoer en vermindert het effect van de behandelingen.   

Hoofdonderzoeker Roel Deckers legt uit dat hij gasgevulde microbelletjes injecteert in de bloedbaan, die hij vervolgens met ultrageluid laat trillen in de tumorbloedvaten. Zo hoopt hij de doorbloeding van de tumoren te verbeteren, waardoor behandelingen beter aan kunnen slaan. “Medicijnen effectiever laten werken, dat is wat ik wil. Aan mij nu de taak om de komende jaren te laten zien dat ultrageluid hierbij een belangrijke rol kan spelen.”